De indicibus librorum e a arte de indicialização em Conrad Gesner (Parte II):ilustração e aplicação
DOI:
https://doi.org/10.19132/1808-5245250.137-158Palavras-chave:
Bibliografia. De indicibus librorum [f. 21r (d3) - 22v (d4)]. Índice - História e Teoria. Indexação - História e Teoria. Organização do Conhecimento - Séc. XVI.Resumo
Segunda parte do estudo sobre De indicibus librorum - seção constituinte das Pandectae (1548) de Conrad Gesner (1516-1565) - que trata da constituição, função e uso de índices. O objetivo do trabalho é ilustrar e demonstrar a aplicação da indicilização gesneriana. A partir do tratamento histórico-bibliográfico, o estudo tem como trajeto: 1) leitura e tradução integral de De indicibus librorum (para Parte II do estudo, especificamente a tradução do fólio 21r (d3) ao fólio 22v (d4)); 2) mapeamento de alguns dos índices presentes nas Pandectae (1548, 1549); 3) discussão e combinação da fonte latina com a revisão de literatura sobre o tema, com base em Wellisch (1981), Cochetti (1984a, 1984b) e Serrai (1990). A última parte de De indicibus librorum é dedicada aos índices de bibliotecas enquanto dispositivos de ordenação e controle inventarial. Gesner, além de mencionar índices que foram empregados para preparação de Bibliotheca Universalis (1545), versa, com base no método pellikano para elaboração de índices, sobre os critérios e a estrutura dessas ferramentas. Os índices presentes nas Pandectae (1548, 1549) são refinados em função de sua composição (conexão entre termos e números dos fólios) e delineamento lógico. Em sua totalidade (fólio 19v (d) ao fólio 22v (d4)), De indicibus librorum é fonte relevante para história, teoria, prática e arte da indicialização e, igualmente, para história da organização da informação e do conhecimento no Séc. XVI. Simultaneamente, o conjunto de argumentos apresentados por Gesner antecipa e comprova, com efeito, a configuração teórico-aplicada e técnico-indicial que veio a assumir a Bibliografia como disciplina.
Downloads
Referências
ARAUJO, Andre Vieira de Freitas. De indicibus librorum e a arte da indicialização em Conrad Gesner (Parte I): contexto e princípios. Informação & Informação, [S.l.], v. 23, n. 2, p. 14-37, set. 2018a. Disponível em: http://www.uel.br/revistas/uel/index.php/informacao/article/view/34495. Acesso em: 17 fev. 2019.
ARAUJO, Andre Vieira de Freitas. Sobre a eminência e o eco da Bibliografia: nos rastros do método bibliográfico gesneriano e dos fundamentos do campo. 2018. Tese (Doutorado em Cultura e Informação) - Escola de Comunicações e Artes, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2018b. DOI:10.11606/T.27.2018.tde-13092018-144446. Acesso em: 14 fev. 2019.
ARAUJO, Andre Vieira de Freitas; CRIPPA, Giulia; SABBA, Fiammentta. Semantic order in the 16th century: an introductory discussion of Conrad Gesner’s Pandectae. In: GUIMARAES, J. A. C. G.; MILANI, S. O.; DODEBEI, V. (Ed.). Knowledge organization for a sustainable world: challenges and perspectives for cultural, scientific, and technological sharing in a connected society. Würzburg: Ergon Verlag, 2016. p. 27-29. Proceedings of the Fourteenth International ISKO Conference, set. 2016, Rio de Janeiro.
BRY, Theodor. Conradvs Pelicanus Theologus Tigurinus. [Frankfurt am Main]: [Verlag nicht ermittelbar], [circa 1650?]. Zentralbibliothek Zürich, Pellikan, Konrad I, 6. Public Domain Mark. Disponível em https://www.e-rara.ch/zuz/periodical/titleinfo/12963072. Acesso em: 05 maio 2018.
COCHETTI, Maria. Teoria e instruzione degli indici secondo Conrad Gessner. Il Bibliotecario: Rivista di Biblioteconomia, Bibliografia e Scienze dell'Informazione, v. 1, p. 25-32, set. 1984a.
COCHETTI, Maria. Teoria e instruzione degli indici secondo Conrad Gessner (Seguito). Il Bibliotecario: Rivista di Biblioteconomia, Bibliografia e Scienze dell'Informazione, v. 2, p. 73-77, dic. 1984b.
FARIA, Maria Isabel; PERICÃO, Maria da Graça. Dicionário do livro: da escrita ao livro eletrônico. São Paulo: EDUSP, 2008.
GESNER, Conrad. Bibliotheca universalis, sive, Catalogus omnium scriptorum locupletissimus in tribus linguis Latina, Graeca & Hebraica: extantium & non extantium, veterum & recentiorum in hunc usque diem, doctorum & indoctorum, publicatorum & in bibliothecis latentium: opus novum & non Bibliothecis tantum publicis privatisue instituendis necessarium, sed studiosis omnibus cuiuscunque artis aut scientiae ad studia melius formanda utilissimum. Tiguri: apud Christophorum Froschouerum, sep., 1545. Zentralbibliothek Zürich, DrM 3. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-16206. Acesso em: 05 maio 2018.
GESNER, Conrad. De indicibus librorum. In: GESNER, Conrad. Titulus XIII De varijs. In: GESNER, Conrad. Liber I De Grammatica. In: GESNER, Conrad Pandectarum sive partitionum universalium Conradi Gesneri Tigurini, medici & philosophiae professoris, libri XXI: ad lectores. Secundus hic Bibliothecae nostrae tomus est, totius philosophiae & omnium bonarum artium atque studiorum locos communes & ordines universales simul & particulares complectens [...]. Tiguri: excudebat Christophorus Froschouerus, 1548a. f. [19v (d)] - f. [22v (d4)]. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 2. Public Domain Mark. Disponível em: https://www.e-rara.ch/zuz/content/pageview/625009. Acesso em: 05 maio 2018.
GESNER, Conrad. Pandectarum sive partitionum universalium Conradi Gesneri Tigurini, medici & philosophiae professoris, libri XXI: ad lectores. Secundus hic Bibliothecae nostrae tomus est, totius philosophiae & omnium bonarum artium atque studiorum locos communes & ordines universales simul & particulares complectens [...]. Tiguri: excudebat Christophorus Froschouerus, 1548b. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 2. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-1936. Acesso em: 05 maio 2018.
GESNER, Conrad. Partitiones theologicae: pandectarum universalium Conradi Gesneri liber ultimus: Ad lectorem. Pandectis nostris sive secundo Bibliothecae tomo, cuius libri XIX nuper editi sunt, [...]. Tiguri: Christophorus Froschouerus excudit, 1549. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 3. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/zuz/content/titleinfo/625727. Acesso em: 05 maio 2018.
SERRAI, Alfredo. Conrad Gesner. Roma: Bulzoni Editore, 1990.
SERRAI, Alfredo. I Pandectae di Conrad Gesner. Bibliotheca, v. 1, p. 11-37, 2007.
SERRAI, Alfredo. Natura elementi e origine della bibliografia in quanto mappa del sapere e dele lettere. Roma: Bulzoni Editore, 2010.
WELLISCH, Hans. How to make an index - 16th century style: Conrad Gesner on index and catalogs. International Classification, Frankfurt, v. 8, n. 1, p. 10- 15, 1981.
Downloads
Publicado
Como Citar
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2019 Andre Vieira de Freitas Araujo

Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autores que publicam nesta revista concordam com os seguintes termos:
Autores mantêm os direitos autorais e concedem à revista o direito de primeira publicação, com o trabalho licenciado sob a Licença Creative Commons Attribution (CC BY 4.0), que permite o compartilhamento do trabalho com reconhecimento da autoria.
Autores têm autorização para assumir contratos adicionais separadamente, para distribuição não exclusiva da versão do trabalho publicada nesta revista, como publicar em repositório institucional, com reconhecimento de autoria e publicação inicial nesta revista.
Os artigos são de acesso aberto e uso gratuito. De acordo com a licença, deve-se dar o crédito apropriado, prover um link para a licença e indicar se mudanças foram feitas. Não é permitido aplicar termos jurídicos ou medidas de caráter tecnológico que restrinjam legalmente outros de fazerem algo que a licença permita.