De indicibus librorum and the art of indicialization in Conrad Gesner: illustration and application (Part II)

Authors

DOI:

https://doi.org/10.19132/1808-5245250.137-158

Keywords:

Bibliography. De indicibus librorum [f. 21r (d3) - 22v (d4)]. Index - History and Theory. Indexing - History and Theory. Organization of Knowledge - 16th Century.

Abstract

Second part of the study on De indicibus librorum - constituent section of the Pandectae (1548) by Conrad Gesner (1516-1565) - which deals with the constitution, function and use of indexes. The aim of the study is to illustrate and demonstrate the application of Gesnerian indicilization. Under the historical-bibliographic treatment, the study has as its course: 1) reading and integral translation of the De indicibus librorum (for Part II of the study, specifically the translation of folio 21r (d3) to folio 22v (d4)); 2) mapping of some of the indexes present in the Pandectae (1548, 1549); 3) discussion and combination of the Latin source with literature review on the subject, based on Wellisch (1981), Cochetti (1984a, 1984b) and Serrai (1990). The last part of De indicibus librorum is dedicated to library indexes as ordering devices and inventory control. Gesner, in addition to mentioning indexes that were used to prepare Bibliotheca Universalis (1545), analyzes, based on the Pellikan method for indexing, the criteria and structure of these tools. The indexes present in the Pandectae (1548, 1549) are refined according to their composition (connection between terms and numbers of the folios) and logical delineation. In its totality (folio 19 v (d) to folio 22 v (d4)), De indicibus librorum is a relevant source for history, theory, practice and the art of indicialization, and also for the history of the organization of information and knowledge in the 16th century. Simultaneously, the set of arguments presented by Gesner anticipate and prove, in effect, the theoretical-applied and technical-indexical configuration that came to assume Bibliography as a discipline.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Andre Vieira de Freitas Araujo, Universidade Federal do Rio de Janeiro (UFRJ)

Professor Adjunto e Vice-Coordenador do Curso de Biblioteconomia e Gestão de Unidades de Informação da Faculdade de Administração e Ciências Contábeis da Universidade Federal do Rio de Janeiro (CBG-FACC-UFRJ), onde leciona as disciplinas: "História do Registro da Informação"; "Teoria e Gestão de Livros Raros" e "Preservação e Conservação de Suportes Informacionais". Professor colaborador do Programa de Pós-Graduação em Ciência da Informação da Escola de Comunicações e Artes da Universidade de São Paulo (PPGCI-ECA-USP). Doutor em Ciência da Informação pela ECA-USP, com período sanduíche na Alma Mater Studiorum - Università di Bologna (UNIBO) (Bolsista do Programa de Doutorado Sanduíche no Exterior, PDSE-CAPES, Processo 88881.135491/2016-01). Mestre em História Social pela FFLCH-USP. Bacharel em Biblioteconomia e Documentação pela FFC-UNESP. É um dos idealizadores e organizadores do Fórum Internacional A ARTE DA BIBLIOGRAFIA e do Seminário Internacional Itinerante "A Arte da Bibliografia": 1) "I Seminário Internacional A Arte da Bibliografia: ferramentas históricas, problemas metodológicos e práticas contemporâneas" (Rio de Janeiro, UFRJ, 2014), 2) "II Seminário Internacional A Arte da Bibliografia: história, natureza e relações (inter) disciplinares" (São Paulo, USP, 2015), 3) "III Seminário Internacional A Arte da Bibliografia: as faces culturais do gesto bibliográfico" (Belo Horizonte, UFMG, 2016), 4) "IV Seminário Internacional A Arte da Bibliografia: relações histórico-epistemológicas entre Bibliografia e Bibliotecononomia" (Vitória, UFES, 2017), 5) "V Seminário Internacional A Arte da Bibliografia: A Bibliografia entre o local e o global: perspectivas históricas e aplicadas" (Recife, UFPE, 2018). Foi convidado a participar do "International Congress Conrad Gessner (1516-1565)", ocorrido em Zurique, em 2016. Pertenceu ao quadro diretivo da Associação de Arquivistas de São Paulo (ARQ-SP - Biênio 2015-2016), ocupando cargo de secretário. Como bibliotecário, desenvolveu trabalhos em instituições e projetos diversos, ligados à organização, preservação e difusão de acervos históricos, dos quais se destaca a Biblioteca do Mosteiro de São Bento de São Paulo, fundada em 1598. Foi bibliotecário consultor em projetos da Fundação Telefônica (Projeto Coleção Sino Azul), Companhia Paulista de Trens Metropolitanos (CPTM), Biblioteca de São Paulo (BSP), Midiateca da Mediapost Angola e Centro de Documentação e Memória do Sindicato dos Metalúrgicos de Osasco (CEDOC-SINDMETAL). Foi docente no Serviço Nacional de Aprendizagem Comercial (SENAC-SP), Centro Universitário Assunção (UNIFAI-SP) e Fundação Escola de Sociologia e Política de São Paulo (FESPSP). Atua nas áreas de Bibliografia (História e Teoria), Método Bibliográfico Gesneriano, Bibliografia Histórica, Organização do Conhecimento (Aspectos Históricos e Epistemológicos), Fundamentos de Biblioteconomia e Ciência da Informação, História Social do Conhecimento, História do Livro e das Bibliotecas, Biblioteconomia de Livros Raros e Coleções Especiais, Políticas de Preservação Documental, Bibliotecas e Arquivos Beneditinos. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3003-7424 . E-mail: armarius.araujo@gmail.com 

References

ARAUJO, Andre Vieira de Freitas. De indicibus librorum e a arte da indicialização em Conrad Gesner (Parte I): contexto e princípios. Informação & Informação, [S.l.], v. 23, n. 2, p. 14-37, set. 2018a. Disponível em: http://www.uel.br/revistas/uel/index.php/informacao/article/view/34495. Acesso em: 17 fev. 2019.

ARAUJO, Andre Vieira de Freitas. Sobre a eminência e o eco da Bibliografia: nos rastros do método bibliográfico gesneriano e dos fundamentos do campo. 2018. Tese (Doutorado em Cultura e Informação) - Escola de Comunicações e Artes, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2018b. DOI:10.11606/T.27.2018.tde-13092018-144446. Acesso em: 14 fev. 2019.

ARAUJO, Andre Vieira de Freitas; CRIPPA, Giulia; SABBA, Fiammentta. Semantic order in the 16th century: an introductory discussion of Conrad Gesner’s Pandectae. In: GUIMARAES, J. A. C. G.; MILANI, S. O.; DODEBEI, V. (Ed.). Knowledge organization for a sustainable world: challenges and perspectives for cultural, scientific, and technological sharing in a connected society. Würzburg: Ergon Verlag, 2016. p. 27-29. Proceedings of the Fourteenth International ISKO Conference, set. 2016, Rio de Janeiro.

BRY, Theodor. Conradvs Pelicanus Theologus Tigurinus. [Frankfurt am Main]: [Verlag nicht ermittelbar], [circa 1650?]. Zentralbibliothek Zürich, Pellikan, Konrad I, 6. Public Domain Mark. Disponível em https://www.e-rara.ch/zuz/periodical/titleinfo/12963072. Acesso em: 05 maio 2018.

COCHETTI, Maria. Teoria e instruzione degli indici secondo Conrad Gessner. Il Bibliotecario: Rivista di Biblioteconomia, Bibliografia e Scienze dell'Informazione, v. 1, p. 25-32, set. 1984a.

COCHETTI, Maria. Teoria e instruzione degli indici secondo Conrad Gessner (Seguito). Il Bibliotecario: Rivista di Biblioteconomia, Bibliografia e Scienze dell'Informazione, v. 2, p. 73-77, dic. 1984b.

FARIA, Maria Isabel; PERICÃO, Maria da Graça. Dicionário do livro: da escrita ao livro eletrônico. São Paulo: EDUSP, 2008.

GESNER, Conrad. Bibliotheca universalis, sive, Catalogus omnium scriptorum locupletissimus in tribus linguis Latina, Graeca & Hebraica: extantium & non extantium, veterum & recentiorum in hunc usque diem, doctorum & indoctorum, publicatorum & in bibliothecis latentium: opus novum & non Bibliothecis tantum publicis privatisue instituendis necessarium, sed studiosis omnibus cuiuscunque artis aut scientiae ad studia melius formanda utilissimum. Tiguri: apud Christophorum Froschouerum, sep., 1545. Zentralbibliothek Zürich, DrM 3. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-16206. Acesso em: 05 maio 2018.

GESNER, Conrad. De indicibus librorum. In: GESNER, Conrad. Titulus XIII De varijs. In: GESNER, Conrad. Liber I De Grammatica. In: GESNER, Conrad Pandectarum sive partitionum universalium Conradi Gesneri Tigurini, medici & philosophiae professoris, libri XXI: ad lectores. Secundus hic Bibliothecae nostrae tomus est, totius philosophiae & omnium bonarum artium atque studiorum locos communes & ordines universales simul & particulares complectens [...]. Tiguri: excudebat Christophorus Froschouerus, 1548a. f. [19v (d)] - f. [22v (d4)]. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 2. Public Domain Mark. Disponível em: https://www.e-rara.ch/zuz/content/pageview/625009. Acesso em: 05 maio 2018.

GESNER, Conrad. Pandectarum sive partitionum universalium Conradi Gesneri Tigurini, medici & philosophiae professoris, libri XXI: ad lectores. Secundus hic Bibliothecae nostrae tomus est, totius philosophiae & omnium bonarum artium atque studiorum locos communes & ordines universales simul & particulares complectens [...]. Tiguri: excudebat Christophorus Froschouerus, 1548b. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 2. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-1936. Acesso em: 05 maio 2018.

GESNER, Conrad. Partitiones theologicae: pandectarum universalium Conradi Gesneri liber ultimus: Ad lectorem. Pandectis nostris sive secundo Bibliothecae tomo, cuius libri XIX nuper editi sunt, [...]. Tiguri: Christophorus Froschouerus excudit, 1549. Zentralbibliothek Zürich, 5.13, 3. Public Domain Mark. Disponível em: http://www.e-rara.ch/zuz/content/titleinfo/625727. Acesso em: 05 maio 2018.

SERRAI, Alfredo. Conrad Gesner. Roma: Bulzoni Editore, 1990.

SERRAI, Alfredo. I Pandectae di Conrad Gesner. Bibliotheca, v. 1, p. 11-37, 2007.

SERRAI, Alfredo. Natura elementi e origine della bibliografia in quanto mappa del sapere e dele lettere. Roma: Bulzoni Editore, 2010.

WELLISCH, Hans. How to make an index - 16th century style: Conrad Gesner on index and catalogs. International Classification, Frankfurt, v. 8, n. 1, p. 10- 15, 1981.

Published

2019-10-17

How to Cite

ARAUJO, A. V. de F. De indicibus librorum and the art of indicialization in Conrad Gesner: illustration and application (Part II). Em Questão, Porto Alegre, v. 25, p. 137–158, 2019. DOI: 10.19132/1808-5245250.137-158. Disponível em: https://seer.ufrgs.br/index.php/EmQuestao/article/view/92832. Acesso em: 3 may. 2025.

Issue

Section

Fórum Internacional A Arte da Bibliografia

Most read articles by the same author(s)