A constituição de jurisdições eclesiásticas no discurso canônico sobre dízimos: a Summa Aurea de Hostiensis e suas intertextualidades

Autores

  • Carolina Gual Silva Unicamp

DOI:

https://doi.org/10.22456/1983-201X.99023

Palavras-chave:

dízimos, jurisdição, Hostiensis, direito canônico

Resumo

As fontes de direito canônico, produzidas entre os séculos XII e XIII, indicam que o controle e a cobrança do dízimo desempenhavam uma série de funções religiosas, políticas e sociais. Entre essas funções, destacava-se a organização política, espacial e jurisdicional das paróquias, dioceses e do próprio papado. Em um lento processo no qual o próprio conceito de jurisdição estava em formação, os dízimos tiveram papel fundamental na definição e delimitação das jurisdições eclesiásticas, principalmente em relação à jurisdição episcopal e papal. A partir de uma leitura de intertextualidade comparativa da Summa Aurea (1253) de Hostiensis com o Liber Extra (1234) e o Decretum de Graciano (c. 1140), o objetivo desse artigo é demonstrar a relação entre o discurso sobre os dízimos e a definição tanto do conceito quanto da atuação prática da jurisdição eclesiástica entre os séculos XII e XIII.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Carolina Gual Silva, Unicamp

Pós doutranda em História Medieval (Fapesp) e pesquisadora colaboradora da Unicamp. Especilista principalmente nos períodos dos séculos X-XIV, com ênfase em direito canônco, história política, relações de gênero, literatura e cultura.

Referências

BÍBLIA de Jerusalém. São Paulo: Paulus, 2002.

CORPUS iuris civilis... commentariis Accursii, scholiis Contii, paratitlis Cuiacii ... novae accesserunt ad ipsum Accursium Dionysii Gothofredi, I. C. notae […]. Lugduni: Sumptibus Horatius Cardon, 1604. Disponível em:

http://nrs.harvard.edu/urn-3:HLS.Libr:3491083. Acesso em: 10 abr. 2019.

FRIEDBERG, E. (ed.). RAIMUNDO DE PEÑAFORT. Liber Extra. 1879. Disponível em: http://www3.lex.unict.it/liber/accedi.asp. Acesso em: 10 maio 2019.

GODOFREDO DE TRANO. Summa super titulis Decretalium. Giessen: Scientia Verlag Aalen, 1968.

GRACIANO. Concordia Canonum Discordantium, ed. E. Friedberg. 1959. Disponível em: https://geschichte.digitale-sammlungen.de/decretum-gratiani/online/angebot. Acesso em: 20 maio 2019.

HÄRING, Nikollaus. Commentary and Hermeneutics. In: Benson, Robert; Constable, Giles (ed.). Renaissance and Renewal in the Twelfth Century. Toronto: University of Toronto Press, 1991. p. 173-200.

HENRIQUE DE SUSA. Summa Aurea. Veneza: [s. n.], 1574. Disponível em: http://works.bepress.com/david_freidenreich/35. Acesso em: 1 maio 2019.

HESPANHA, António Manuel. As vésperas do Leviathan: Instituições e Poder Político em Portugal no séculoXVII. Coímbra: Almedina, 1994.

INOCÊNCIO IV. Apparatus in Quinque Libros Decretalium. Frankfurt: [s. n.], 1570.

LAUWERS, Michel. Naissance du Cimentière: Lieux Sacré et Terre des Morts dans l’Occident Medieval. Paris: Aubier, 2005a.

LAUWERS, Michel. Paroisse, Paroissiens et Territoire: Remarques sur Parochia dans les Textes Latins du Moyen Âge. Médiévales, n. 49, p. 11-32, automne 2005b.

MAIOLO, Francesco. Medieval Sovereigny: Marcilius de Padua and Bartolus of Saxoferrato. Amsterdam: Eburon, 2007.

MAZEL, Florian. Introduction. In: MAZEL, Florian (dir.). L’Espace du Diocèse: Genèse d’un territoire dans l’Occident Médiéval (Ve-XIIIe siècles). Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 2008. p. 11-21.

OCHOA, Xaverio; DIEZ, Aloisio (ed.). RAIMUNDO DE PEÑAFORT. Summa de Paenitentia. Roma: Universia Bibliotheca Iuris, 1976.

PENNINGTON, Kenneth. The Prince and the Law, 1200-1600: Sovereignty and Rights in the Western Legal Tradition. Los Angeles: University of California Press, 1993.

RUFINO DE BOLONHA. Summa Decretorum. Editado por Heinrich Singer. Aalen: Scientia Verlag, 1963.

TANNER, Norman (ed.). Decrees of the Ecumenical Councils: Nicea I to Lateran V. Washington D.C.: Sheed and Ward/Georgetown University Press, 1990.

VALLEJO, Jesus. Power hierarchies in medieval juridical thought: an essay in reinterpretation. Ius Commune, Frankfurt am Main, n. 19, p. 1-29, 1992.

VAN DER KERCKHOVE, Manfred. La Notion de juridiction chez les Décretistes et les premiers Décretalistes. Études Franciscaines, Paris, n. 49, p. 420-455, 1939.

WATT, John Anthony. Hostiensis on Per Venerabilem: the Role of the College of Cardinals. In: TIERNEY, Brian; LINEHAN, Peter. Authority and Power: Studies on Medieval Law and Government Presented to Walter Ullman on his seventieth birthday. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. p. 99-114.

WATT, John Anthony. The use of the term ‘Plenitudo Potestatis’ by Hostiensis. In: KUTTNER, Stephan; RYAN, Joseph (ed.). Proceedings of the Second International Congress of Medieval Canon Law. Vatican City: S. Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus, 1965. p. 161-187. (Monumenta Iuris Canonici, Series C; Subsidia, 1).

Downloads

Publicado

2021-06-25

Como Citar

Silva, C. G. (2021). A constituição de jurisdições eclesiásticas no discurso canônico sobre dízimos: a Summa Aurea de Hostiensis e suas intertextualidades. Anos 90, 28, 1–18. https://doi.org/10.22456/1983-201X.99023

Edição

Seção

Artigos