A normatização de condutas na Gália franca dos séculos VI e VII: o exemplo dos cânones conciliares
DOI:
https://doi.org/10.22456/1983-201X.40725Palabras clave:
Normatização de condutas, Episcopado, Gália, MerovíngiosResumen
O artigo analisa as reformulações das práticas e dos comportamentos sociais na Gália entre os séculos VI e VII em conexão com a inclusão de valores cristãos por parte da realeza merovíngia em seus atos de governação. A proposta é tentar delinear o que era este projeto e o que ele implicava em termos de normatização de condutas. Para tanto, examinar-se-á os textos conciliares resultantes das assembleias episcopais do período, que oferecem exemplos de medidas que caminhavam neste sentido.Descargas
Citas
Fontes
Capitularia Merowingica. ed. BORETIUS, A. MGH Legum Sectio: Capitularia Regum Francorum, t. 1. Hannover, 1893, pp. 1-23 [Chlotharii II Edictum, pp. 20-23. trad. Ingl. MURRAY, A. C. From Roman to Merovingian Gaul: a reader. Petesburgo, Canada: Broadview Press, pp. 565-568.]
Conciliae Galliae (v. 511-695). ed. DE CLERCQ, C. Corpus Christianorum Series Latina 148A. Turnholt: 1963 [Les canons des conciles mérovingiens (VIe – VIIe siècles), texto latino da edição de DE CLERCQ, C. Introdução, tradução e notas de GAUDEMET, J. e BASDEVANT, B., 2 v. Paris: Éditions du CERF, 1989. (Sources Chrétiennes)].
GREGÓRIO DE TOURS. Gregorii episcopi Turonensis historiarum libri X. MGH Scriptores Rerum merovingicarum, ed. KRUSCH, B., t. 1, fasc. I e II. Hannover, 1937 [trad. franc. Histoire des Francs. Paris: Les Belles Letres, 2005. (Les classiques de l'histoire de France au Moyen Age)].
FREDEGÁRIO, Fredegarii Scholastici libri IV cum Continuationibus, MGH, Scriptores Rerum Merovingicarum (SSRM), ed. KRUSCH, B., I, 2, II, Hannover, 1888 [trad. ingl. WALLACE-HADRILL, J.M. The fourth book of the Chronicle of Fredegar with its continuations. Wesport, Conn.: Greenwood Press, 1981].
Referências
BOURDIEU, P. La force du droit. Actes de la recherche en science sociales, v. 64, n. 1, 1986, pp. 3-19.
BULST, N. Les normes. Commentaire. OEXLE, G., e SCHIMITT, J.-C. (dir) Les tendances actuelles de l’histoire du Moyen Âge en France et en Allemagne. Actes des colloques de Sèvres (1997) et Göttingen (1998). Paris: Publications de La Sorbonne, 2003.
DAGRON, G. Empereur et prêtre – Étude sur le “césaropapisme” byzantin. Paris: Gallimard, 1996.
DELLA TORRE, R. A Oração à assembleia dos Santos do imperador Constantino e a Construção Historiográfica do Imperador Cristão. Revista Signum, v. 13, n. 1, 2012, pp. 1-21.
DURLIAT, J. Les attributions civiles des évêques mérovingiens: l'exemple de Didier, évêque de Cahors (630-655), Annales du Midi, t. 91, Toulouse: Édouard Privat Editeur, 1979, pp. 237-254.
EUSÉBIO DE CESARÉIA. Oração à assembleias de todos os Santos. Constantin: Lettres et discours. ed. MARAVAL, P. Paris: Belles Lettres, 2010, pp.107-155. (La routé à livres).
GAUDEMET, J. La doctrine canonique médievale. Aldershot: Ashgate Publishing/ VARIORUM, 1994.
GEARY, P. Before France and German: the creation and transformation of the Merovingian world. Oxford: Oxford University Press, 1988.
GUILLOT, O. Arcana imperii (IVe- XIe. Siècle) – Recueil d'articles. Limoges: Presses Universitaires de Limoges (Pulim), 2003. (Cahiers d l'Institut d'Anthropologie Juridique 10).
GUILLOT, O. La justice dans le royaume franc à l'époque merovingienne. La Giustizia nell'alto medioevo (secoli V-VIII), t. 1, Settimane XLII, Spoleto, It.: Centro Italiano di Studi sull'Alto Medioevo (CISAM), 1995 pp. 653-730.
HALFOND, G. Archaelogy of Frankish Church Councils, AD 511-768. Leiden; Boston: Brill, 2010.
HARRIES, J. Church and State in the Notitia Galliarum. The Journal of Roman Studies, v. 68, 1978, p. 28.
HARRIES, J. Law and Empire in the Late Antiquity. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
HEINZELMANN, Martin. Gregory of Tours – History and society in the Sixth century. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2001.
HUCK, O. La “création” de l’audientia episcopalis par Constantin. GUINOT, J.-N., e RICHARD, R. Empire chrétien et Église aux IVe et Ve siècles: intégration ou “concordat”. Paris: Les éditions du CERF, 2008, pp. 295-318.
LE GOFF, J. Culture cléricale et traditions folkloriques dans la civilisation mérovingienne. Pour au autre Moyen Age. Paris: Gallimard, 1997, pp. 223-235.
LEWIS, A. The dukes in the Regnum Francorum, A.D. 550-751. Speculum, v. 51, n. 3, 1976, pp. 381-410.
LOSEBY, S. T. Gregory's Cities: Urban Functions in Sixth-century Gaul. In WOOD, I. (ed.) Franks and Alamanii in the Merovingian period – an ethnographic perspective. Woodbridge, San Marino: The Boydell Press, 1998.
MATHISEN, R. (ed.) Law, Society, and Authority in Late Antiquity. Oxford: Oxford University Press, 2001.
MCKITTERICK, R. Knowledge of canon law in the Frankish kingdoms before 769: the manuscript evidence. Journal of Theological Studies, n. 36, v. 1, 1985, pp. 97-117.
PONTAL, O. Les sources de l'histoire des conciles de la Gaule Mérovingienne. In CAVITET, B. Mémoires de l'Academie Nationale des Sciéncies, Arts et Belles Lettres de Caen – t. XXI. Caen: s/ ed., 1984.
RAPP, C. Holy bishops in Late Antiquity. Berkeley: University of California Press, 2005.
RUCHESI, F. El obispo y sus roles públicos en la Galia merovingia; designación, funciones y su alcance en los siglos VI y VII. Revista Signum, v. 13, n. 1, 2012, pp. 70-93.
STEIN, S. Lex Salica, I. Speculum, vol. 22, n. 2, 1947, pp. 113-134.
VISMARA, G. La giurisdizione civile dei vescovi nel mondo antico. (La) Giustizia nell'alto medioevo (secoli V-VIII), Settimane XLII, t.1. Spoleto, It.: Centro Italiano di Studi sull'Alto Medioevo (CISAM), 1995, pp. 225-250.
ULLMAN, W. Principios de gobierno y política en la Edad Media. Madrid: Revista de Occidente, 1971. (Col. Biblioteca de política y sociologia)
WERNER, K.F. Naissance de la noblesse. Paris: Fayard, 2008.