Mos italicus, mos gallicus e o humanismo racionalista
uma contribuição à história da metodologia jurídica
DOI:
https://doi.org/10.22456/0104-6594.146389Resumen
A bibliografia existente sobre a história da Ciência Jurídica apresenta a Jurisprudência da primeira metade do século XVI sob a tensão existente entre o método tradicional – conhecido pelas expressões do “bartolismo jurídico” ou mos italicus – e outra tendência, nova até então, que se designa indistintamente como “Humanismo jurídico” ou mos gallicus. Todavia, ao expor os debates e diferenças que houve entre os seguidores de ambas as tendências aludidas, explicando algo da origem e natureza de cada uma, ou ao fazer referência a algumas teorias jusnaturalistas anteriores ao século XVII, não se explicam as razões que motivaram o nascimento da metodologia própria do racionalismo jusnaturalista que irrompe vigorosamente no mundo jurídico do século XVII. Nosso estudo se centrará na análise da origem e desenvolvimento dessa atitude metódica para a qual não encontro acomodação entre as correntes já conhecidas do século XVI.
Descargas
Citas
ACURSII. Institutionum sive primorum totius iurisprudentiae elementorum libri quattuor. Commentariis Acursii et multorum insuper aliorum doctorum hominum scholiis atque observationibus illustrati. Paris, 1559.
AFFLICT, Matthei de. Tractatus De iure Prothomiseos. Spirae Nevetum, 1590.
ALCIATO, Andrea. Encomium Historiae. In: BARNI, Gian Luigi. La lettere di Andrea Alciato giureconsulto. Firenze: Le Monnier, 1953.
ALCIATUS, Andrea. Consilium in materia duelli excertum ex libro quinto responsorum Alciati. In: Tractatus universi iuris. Venetiis: [s.n.], 1584.
ALCIATUS, Andrea. De eo quod interest. Commentariis ad l. unicam C. de sentent. quad pro eo, quod in te. pro se. In: Tractatus universi iuris. T. 5. Venetiis: [s.n.], 1584.
ALCIATUS, Andrea. De singular certamini. In: Tractatus universi iuris. T. 12. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 283 et seq.
ANCARANO, Pietro Giovanni. Quaestiones aureae ac selectissimae omnium praestantissimorum... Francoforte: Apud Ioannem Feyerabendt, 1581.
APELLO, Iohanne. Methodica Dialectices ratio, ad iurisprudentiam adcommodata. Norimbergae: Fridericum Peypus, 1535.
ARETINI, Angeli. De maleficiis tractatus. Venetii: apud Franciscum de Franciscis Senensen, 1578.
ASTUTI, Guido. Mos italicus e mos gallicus nei dialoghi “De iuris interpretibus” di Alberico Gentili. Bologna: N. Zanichelli, 1937 [Biblioteca della Rivista di storia del diritto italiano, 16].
AUGUSTINUS, Antonius. Ad institutiones Imperatoris Iustiniani Commentarii. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 454 et seq.
AUGUSTINUS, Antonius. Ad titulum Pandectarum De diversis regulis iuris antiqui explanationes. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 407-45.
AUGUSTINUS, Antonius. Constitutionum graecarum Codicis Iustiniani Imperatoris collectio, et interpretatio. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 147-250.
AUGUSTINUS, Antonius. Emendationum et opinionum libri IV: ad Modestinum sive de excusationibus liber singularis. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 07-94.
AUGUSTINUS, Antonius. Ad Modestinum, sive de excusationibus liber singularis. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 95-144.
AUGUSTINUS, Antonius. Juliani antecessoris constantinopolitani Novellarum Iustiniani Imperatore Epitome. In: Antonii Augustini opera omnia. Vol. II. Luca: Typis J. Rocchii, 1764. p. 255-450.
BALBO, Giovanni Francesco. Tractatus de praescriptionibus Ioannis Francisci Balbi Taurinensis. Coloniae Agrippinae: apud Ioannem Gymnicum, sub Monocerote, 1590.
BALDUINI, Francisci. Commentarii de Legibus XII Tabularum. 3ª ed. Basileae: Opporinus, 1557.
BALDUINI, Francisci. Commentarii ad leges de iure civili, Voconiam, Falcidiam, luüam, Papiam Popeam, Rodiam, Aquiliam. Basileae: [s.n.], 1559.
BALDUINI, Francisci. Commentarius de iurisprudentia muciana. Basilea: Opporinus, 1558.
BALDUINI, Francisci. Institutionum iuris civilis Commentarii. Lundguni: Apud Carolum Pesnot, 1583.
BALDUINI, Francisci. Iuris Civilis Catechesis. Basileae: Opporinus, 1558.
BALDUINI, Francisci. Iustinianus: Sive de iure novo, commentariorum libri III. Pariisi: [s.n.], 1596.
BARONIS, Eguinarii. Commentarius ad librum I Iustiniani Caesaris. Parisii: [s.n.], 1562.
BOERII, Nicolai. Additiones. In: MUXELANII, Dyni. Commentaria in regulas iuris pontificii. Lugduni: Antonium Vincentium, 1564.
BOLOGNETI, Ioannis. In eam Pandectarum partem quam primam [- secundam] Digesti veteris uocant, commentariorum, seu repetitionum pars prima [- secunda]. Venetii: Apud Ioannem Variscum, 1572.
BRISSONIUS, Barnabé. De iure connubiorum liber singularis. Parisii: Rovillius, 1564.
BRISSONIUS, Barnabé. De ritu nuptiali liber singularis. Parisii: Rovillius, 1564.
BRUGI, Biagio. Come gli italiani intendevano la culta giurisprudenza. In: Per la storia della Giurisprudenza e della Università italiana: Nuovi saggi. Torino: UTET, 1921.
BRUGI, Biagio. Dalla interpretazione della legge al sistema del diritto. In: Per la storia della Giurisprudenza e della Università italiana: Nuovi saggi. Torino: UTET, 1921.
BRUGI, Biagio. Sentenze di giuridici antichi e opinione comuni di dottori. In: BRUGI, Biagio. Per la storia della Giurisprudenza e della Università italiana: Nuovi saggi. Torino: UTET, 1921.
BRUGI, Biagio. Un corso sistematico di un nostro professore del secolo decimosesto. In: Per la storia della Giurisprudenza e della Università italiana: Nuovi saggi. Torino: UTET, 1921.
BUDAEI, Gulielmi. Annotationes in XXIV libros Pandectarum. Paris: Imprimebat Michaël Vascosanus, sibi, Roberto Stephano, ac Iohanni Roigni, affinibus suis, 1543.
CALASSO, Francesco. Introduzione al diritto comune. Milano: Giuffrè, 1951.
CALASSO, Francesco. Medioevo del diritto. Milano: Giuffrè, 1954.
CAGNOLI, Hieronymi. In titulum Digestis De regulis iuris, omnibus iurisperitis utilissima. Venetii: Apud Dominicum Lilium Venetum, 1559.
CAGNOLI, Hieronymi. In constitutiones & leges primi, secundi, quinti, et duodecimi Pandectarum auream enarraionem libri duo. Venetii: apud haeredem Hieronymi Scoti, 1586.
CASTÁN TOBEÑAS, José. El Derecho y sus rasgos en el pensamiento español. Madrid: Reus, 1950.
CASTRO, Paolo de. Commentaria. Lungduni: [s.n.], 1583.
CHARONDAE, Ludovici. Praefatio. In: CHARONDAE, Ludovici. Peithanōn seu verisimilium libri tres priores. Paris: Ioannem Foucherium, 1554.
CHARONDAE, Ludovici. Sacratissimi Principi lustitiani iuris enucleati ex omni vetere iure collecti Digestorum seu Pandectarum libri quinquaginta. Amberes: [s.n.], 1575.
CHARONDAE, Ludovici. De legibus XII Tabularum. In: Tractatus universi iuris. T. 1. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 267-270.
CHIAPPELLI, Luigi. La polémica contro i legisti dei secoli XIV, XV e XVI. Archivio giuridico, XXVI, p. 295-322, 1881.
CHIAPPELLI, Luigi. Firenze e la scienza del diritto del período del Rinascimento. Archivo giuridico, XXVIII, p. 451-486, 1882.
CORASIUS, Ioannes. De iure civili in artem redigendo. In: Tractatus universi iuris. T. 1. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 59-80.
CORASIUS, Ioannes. Comentarii in Pandectarum titulos. In: Jo. Corasii Opera, quae haberi possunt omnia, collata et in duos Tomos distributa. Vol. I. Amberes: Klemens, 1603.
CORASIUS, Ioannes. De Sum. Trinit. et fide catholica. In: Jo. Corasii Opera, quae haberi possunt omnia, collata et in duos Tomos distributa. Vol. I. Amberes: Klemens, 1603. p. 157 et seq.
CORASIUS, Ioannes. Enarrationes, Rubrica. In: Jo. Corasii Opera, quae haberi possunt omnia, collata et in duos Tomos distributa. Vol. I. Amberes: Klemens, 1603. p. 155-156.
CORASIUS, Ioannes. In titulum Digestorum de Senatoribus commentarii. In: Jo. Corasii Opera, quae haberi possunt omnia, collata et in duos Tomos distributa. Vol. I. Amberes: Klemens, 1603. p. 82-100.
CORASIUS, Ioannes. In titulum de verborum obligationibus commentarii. In: Jo. Corasii Opera, quae haberi possunt omnia, collata et in duos Tomos distributa. Vol. I. Amberes: Klemens, 1603. p. 132-154.
CORNEI, Petri Philippi. In secundam Codicis Partem Commentarius cum elegans. Lugduni: Apud haereces Iacobi Iuntae, 1553.
CORNEI, Petri Philippi. Consiliorum d. Petri Philippi Cornei in quattor partes Digestorum. Lugduni: [s.n.], 1574.
CORVESIO, Petro. Edicta seu decreta veterum imperatorum ac iurisconsult. in tit. de Pactis. ff. et. c. nunc primum in artem digesta. Lugduni: Ioan Tornaesium, 1552.
CONNANUS, Franciscus. Commentariorum Iuris Civilis libri X. Lungduni: [s.n.], 1545.
COVARRUBIAS, Diego de. Praefatio. In: Variarum Resolutionum Summa. Salamanca: [s.n.], 1578.
CUJACII, Jacobi. Ad Africanum tractati IX. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 941-1206.
CUJACII, Jacobi. Ad Julii Pauli iurisconsulti libros Quaestionum XXV. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. III. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 958-1259.
CUJACII, Jacobi. Commentaria accuratissima in libros quaestionum summi inter veteres Iurisconsulti Aemylii Papiniani. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. II. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-835;
CUJACII, Jacobi. Commentaria Aemylii Papiniani iurisc. libros XIX Responsorum. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. II. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-602.
CUJACII, Jacobi. De diversis temporis praescriptionibus et terminis. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 326-354.
CUJACII, Jacobi. In libri LXXVIII Pauli ad Edictum Commentarii seu Recitationes solemnes. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. III. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-954.
CUJACII, Jacobi. In libros XXI Responsorum Iulii Pauli recitationes solemnes. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. VIII. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-111.
CUJACII, Jacobi. Paratitla in libros quinquaginta Digestorum seu Pandectarum. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. I. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 490-586.
CUJACII, Jacobi. Paratitla in libros IX Codicis Praelectionis. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. VII. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-266.
CUJACII, Jacobi. Recitationes solemnes ad Herenii Modestini Differentiarum libros novem. In: Jacobi Cujacii ic. Operum, quae de jure fecit. Vol. III. Pariisi: typis mandabantur sumptibus Dionysii de la Noüe, 1617. p. 02-50.
DE LOS MOZOS, J. L. El Derecho natural en la formación del Derecho civil. In: Estudios de Derecho Civil en Honor del Profesor Castán Tobeñas. Vol. VI. Pamplona: EUNSA, 1969, p. 583-611.
DECIUS, Philippus. De regulis iuris. Augustae Taurinorum: Apud Haeredes Nicolai Beuilaquae, 1579.
DELARUELLE, Louis. Guillaume Budé: Les origines, les débuts, les idées maîtresses. Paris: H. Champion, 1907 [Études sur l’humanisme français].
DERORERO, Sebastiano. Iurisprudentiae Liber primus, instar disciplinae institutus & Axiomatibus magna ex parte conscriptus. Lugdunem: Scuto Coloniensi apud Ioannem & Frellaeos fratres, 1540.
DONEAU, Hugues. Commentariorum iuris civilis libri vigintiocto: In quibus iuris civile universum singulari artificio atque doctrina explicatur. Hanoviae: Typis Wechelianis, apud haeredes Ioannis Aubri, 1612.
DUARENUS, Franciscus. De iure accrescendi libri duo. In: DUARENUS, Franciscus. Omnia quae quidem hactenus edita fuerunt opera. Francofurti: apud heredes Andreae Wecheli, 1592.
DUARENUS, Franciscus. Disputationum anniversariorum libri duo. In: DUARENUS, Franciscus. Omnia quae quidem hactenus edita fuerunt opera. Francofurti: apud heredes Andreae Wecheli, 1592.
DUARENUS, Franciscus. In primam partem Pandectarum, sive Digestorum, methodica enarratio. In: DUARENUS, Franciscus. Omnia quae quidem hactenus edita fuerunt opera. Francofurti: apud heredes Andreae Wecheli, 1592.
ELÍAS DE TEJADA, Francisco. Tratado de Filosofía del Derecho. Sevilla: Publicaciones de la Universidad de Sevilla, 1974.
EXEA, Andrea ab. Pactorum liber unus, Lyon: [s.n], 1592.
FASSÓ, Guido. Storia della Filosofia del diritto. Vol. II. Milano: Giuffrè, 1968.
FLACH, Jacques. Cujas, les Glossateurs et les Bartolistes. Nouvelle revue historique de droit français et étranger, t. VII, p. 205-227, 1883.
FORSTER, Valentini. De Historia Iuris Civilis Romani libri tres. In: Tractatus universi iuris. Venetiis: [s.n.], 1584.
FORTUNIUS GARCIA. De ultimo fine iuris Canonici et Civili. De primo principio et subsequentibus praeceptis, de derivatione, et differentiis utriusque iuris, et quid sit tenedum ipsa iustitia. In: Tractatus universi iuris. Vol. I. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 106-134.
FRIEDRICH, C. J. Filosofía del Derecho. Ciudad de México: FCE, 1964.
GIL, Luis. El humanismo español del siglo XVI. In: Actas del III Congreso Español de Estudios Clásicos (Madrid, 28 de marzo – 1 abril de 1966). Vol. 1. Madrid: Sociedad Española de Estudios Clásicos, 1968. p. 209-298
GIRARD, P.-F. Les préliminaires de la Renaissance du droit romain. Revue historique de droit français et étranger, série 4a, I, p. 5-46, 1922.
GOMEZII, Antonii. Prœmium. In: GOMEZII, Antonii. Variae Resolutiones iuris civilis, communis, et regii tomis tribos distinctæ. Matriti: Typis Petri Marin, 1780.
GOUEANI, Antonii. De iurisdictiones libri duo. Adversus Eguinum Baronem. Lugduni: [s.n.], 1622.
GOZZADINI, Ludovico. Consilia seu responsa. Venetii: N. Bevilaquam, 1571.
HERNÁNDEZ GIL, Antonio. Ética y Derecho en la doctrina de Juan Luis Vives. Revista de la Facultad de Derecho de Madrid, 13, p. 43-52, 1943.
HOLTHÖFER, Ernst. Literaturtypen des mos italicus in der europäischen Rechtsliteratur der frühen Neuzeit (16.-18. Jahrhundert). Ius commune, II, p. 130-166, 1969.
HOPPERI, Ioachimi. Seduardus, sive de vera Iurisprudentia, ad Regem, Libri XII. Antuerpiae: in officina Plantiniana, 1590.
HOPPERI, Ioachimi. Praefatio. In: HOPPERI, Ioachimi. Seduardus, sive de vera Iurisprudentia, ad Regem, Libri XII. Antuerpiae: in officina Plantiniana, 1590. n.p.
HORN, Norbert. Philosophie in der Jurisprudenz der Kommentatoren: Baldus philosophus. Ius Commune, I, p. 104-149, 1967.
HORN, Norbert. Die juristische Literatur der Kommentatorenzeit. Ius Commune, II, p. 84-129, 1969.
HOTMAN, François. Dialecticae Institutionis libri IIII. Genevae: Ex officina Iacobi Stoerij, 1573.
HOTMAN, François. Quaestionum illustrium liber. In: Opera omniae. Genevae: Haeredes Eustaquio Vignon et Jacobo Stoer, 1599.
IMOLA, Ioannis de. Consilia clarissimi ac veridici in vtraq censvra doctoris. Venetiis: apud Damianum Zenarum, 1581.
KISCH, Guido. Erasmus und die Jurisprudenz seiner Zeit: Studien zum humanistischen Rechtsdenken. Basel: Helbing & Lichtenhahn, 1960.
KISCH, Guido. Gestalten und Probleme aus Humanismus und Jurisprudenz: Neue Studien und Texte. Berlin-New York: De Gruyter, 1969.
KISCH, Guido. Studien zur humanistischen Jurisprudenz. Berlin-New York: De Gruyter, 1972.
KOSCHAKER, Paul. Europa y el Derecho romano. Madrid: Editorial Revista de Derecho Privado, 1955.
KUTTNER, Stephan. Sur les origines du terme “droit positive”. Revue historique de Droit français et étranger, IV série, 15, p. 728-740, 1936.
LOMBARDI, Luigi V. Saggio sul diritto giurisprudenziale. Milano: Giuffrè, 1967.
MAFFEI, Domenico. Gli inizi dell’umanesimo giuridico. Milano: Giuffrè, 1956.
MARÍN Y MENDOZA, Joaquín. Historia del derecho natural y de gentes. Ed. e prólogo de Manuel García-Pelayo. Madrid: IEP, 1950.
MESNARD, Pierre. Alciato y el nacimiento del humanismo jurídico. Revista de estudios políticos, v. 53, p. 123-129, 1950.
MESNARD, Pierre. La place de Cujas dans la querelle de l’humanisme juridique. Revue historique de Droit français et étranger, 23, p. 521-537, 1950.
MITTEIS, Heinrich. Renaissance, Humanismus und Rezeption der fremden Rechte in Deutschland. In: MITTEIS, Heinrich. Die Rechtsidee in der Geschichte: Gesammelte Abhandlungen und Vorträge. Weimar: H. Böhlaus Nachfolger, 1957.
MOELLER, Ernst von. Andreas Alciat. Paris: Marcus, 1907.
MUDAEI, Gabrielis. Commentarii ad Titulos Digestorum: Pro socio. De contraenda emptione & venditione. De pignoribus & hypothecis. Lovanii: Excudebat Seruatius Sassenus, 1563.
MUDAEUS, Gabriel. Commentarius in eos titulos libri sexti Codicis lustiniani, qui post mortem Praefationem Enumerantur. Spirae Nevetum: Elias Kembach, 1604.
ORESTANO, Riccardo. Introduzione allo studio storico del diritto romano. Torino: Giappichelli, 1961.
OTTE, Gerhard. Die Aristoteleszitate in der Glose: Beobachtungen zur philosophischen Vorbildung der Glossatoren. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Romanistische Abteilung, 85, p. 368-393, 1968.
PELLEUS, Ludovicus. De iuris civilis arte defensione. In: Tractatus universi iuris. T. 1. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 103-105.
PEREÑA VICENTE, Luciano. Diego de Covarrubias y Leyva, maestro de Derecho Internacional. Madrid: Asociación “Francisco de Vitoria”, 1957.
PIANO MORTARI, Vincenzo. L’argumentum ab auctoritate nel pensiero dei giuristi medievali. Rivista italiana per la scienza giuridica, VIII, serie III, p. 461-468, 1954/55.
PIANO MORTARI, Vincenzo. Considerazioni sugli scritti programmatici dei giuristi del secolo XVI. Studia et documenta Storiae et Iuris, XXI, p. 276-302, 1955.
PIANO MORTARI, Vincenzo. Dialettica e giurisprudenza. Studi sui trattati di dialettica legale nel secolo XVI. Annali di storia del diritto, I, p. 293-401, 1957.
PIANO MORTARI, Vincenzo. Pensieri di Alciato sulla giurisprudenza. Studia et documenta Storiae et Iuris, 33, p. 210–220, 1967.
PIANO MORTARI, Vincenzo. “Studia humanitatis” e “scientia iuris” in Guglielmo Budeo. Studia Gratiana, 14, p. 437-458, 1967.
PIANO MORTARI, Vincenzo. Razionalismo e filologia nella metodologia di Baron e di Duareno. Labeo, 15, p. 07-32, 1969.
PINELLUS, Benedictus. Selectarum Iuris Interpretationum, Conciliationum, Ac Variarum Resolutionum. Venetiis: Ex typographia Dominici Imberti, 1613.
PINHEL, Arius. Ad constitutiones codicis de bonis maternis commentarii, quibus maternae successionis jura explicantur. Salamanca: [s,n.], 1518.
PINHEL, Arius. Rubricae, C. de rescindenda ventidione. Salamanca: [s,n.], 1518.
PRATEIUS, Pardolphus. Dicaiologiae liber singularis. Lungduni: [s.n.], 1561.
PRATEIUS, Pardulphi. Iurisprudentiae mediae libri IIII. Catapodismon libri II. Lundguni: apud Guliel Rovilium, 1561.
RAMUS, Petrus. Quod sit unica doctrina instituendae methodus ex Aristotelis sententia, contra Aristotelis interpretes et praecipue Galeno e IX. Animadversionem P. Rami, ad Carolum Lotharigem Cardinalem. Parisiis: A. Wechelum, 1557.
REIBSTEIN, Ernst. Die Anfänge des neueren Natur- und Völkerrechts: Studien zu den „Controversiae illustres“ des Fernandus Vasquius (1559). Bern: P. Haupt, 1949.
RUTILIUS, Bernardinus. Iurisconsultorum vitae. In: Tractatus universi iuris. Venetiis: [s.n.], 1584.
SÁNCHEZ AGESTA, Luis. Un capítulo de Luis Vives: de iure civile corrupto. Revista General de Legislación y Jurisprudencia, 84(167), p. 510-531, 1935.
SANDAEI, Felinus Maria. Consilia seu responsa. Lungduni: apud haeredes Iacobi Iuntae, 1552.
SAVIGNY, Friedrich Carl von. Histoire du Droit Romain au Moyen-Age. T. IV. Paris: Charles Hingray, 1839.
SCHAFFSTEIN, F. La ciencia europea del derecho penal en la época del humanismo. Trad. José María Rodríguez Devesa. Madrid: IEP, 1957.
SOCINI, Bartolomeo. Preclara lectura super prima parte Digesti Veteris. [S.l.]: [s.n.], 1532.
SOCINI, Bartolomeo. Tabula regularum cum fallentijs domini. [S.l.]: [s.n.], 1532.
SOCINI, Mariani. Consiliorum sive malis Responsorum. Venetii: Zenarum et fratres., 1580.
STINTZING, Roderich von. Geschichte der deutschen Rechtswissenschaft. Vol. I. München-Leipzig: Oldenbourg, 1880.
THIEME, Hans. La significación de la escolástica tardía española para la historia del Derecho natural y del Derecho privado. Anuario de la Asociación Francisco de Vitoria, XVII, p. 61-72, 1969-1970.
TIRAQUELLUS, Andrea. Tractatus Le mort saisit le vif. Parisiis: apud Iacobum Keruer sub duobus gallis, in uia Iacobaea, 1550.
TIRAQUELLUS, Andrea. Andreae Tiraquelli in curia Parisiensi senatoris commentarij, in l. Boues, [sec.]. Hoc sermone, ff. De verbor. signif. Apud Poncetum Le Preux via ad D. Iacobum, sub Lupo, 1554.
TIRAQUELLUS, Andrea. Tractatus De Privilegiis piae causae (…). Lungduni: apud. Guliel. Rouillium, 1567.
TIRAQUELLUS, Andrea. De praescriptionibus tractatus in consuetudine Pictonun. Lugduni, 1584.
TIRAQUELLUS Andrea. Semestria in geniale dierum Alexandri ab Alexandro Turisperiti Neapolitani libri VI. Lungduni: Rovillius, 1586.
TOLETANUM, Garsia. Rubricarum, et titulorum in tres posteriores libros Codicis Iustiniani. Matriti: Ex Typographia Illephonsi Martini, 1613.
TOMÁS Y VALIENTE, Francisco. El derecho penal de la monarquía absoluta: siglos XVI, XVII, XVIII. Madrid: Ed. Tecnos, 1969.
TROJE, Hans Erich. Wissenschaftlichkeit und System in der Jurisprudenz des 16. Jahrhunderts. In: TROJE, Hans Erich. Philosophie und Rechtswissenschaft. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1969. p. 63-88.
TROJE, Hans Erich. Die europäische Rechtsliteratur unter dem Einfluß des Humanismus. Ius Commune, III, p. 33-63, 1970.
TROJE, Hans Erich. Humanistische Kommentierungen klassischer Juristenschriften. Ius Commune, IV, p. 51-72, 1972.
VÁZQUEZ MENCHACA, Fernando. Controversiarum illustrium aliarumque usu frequentium libri tres. Lyon: Fabri & Stoer, 1599.
VERDROSS, Alfred. La Filosofía del Derecho del mundo occidental: Visión panorámica de sus fundamentos y principales problemas. México: Centro de estudios filosóficos de la UNAM, 1962.
VIARD, Paul-Émile. André Alciat, 1492-1550. Paris: Société anonyme de Recueil Sirey, 1926.
VIEHWEG, Theodor. Tópica y jurisprudencia. Madrid: Taurus, 1964.
VILLEY, Michel. La formation de la pensée juridique moderne. Paris: PUF, 1968.
VIVES, Juan Luis. Templo de las leyes (Aedes Legum). In: Obras completas. T. I. Madrid: Aguilar, 1947, p. 681-689.
ULCURUNNUS, Michael. Tractatus regimini mundi. In: Tractatus universi iuris. Vol. XVI. Venetiis: [s.n.], 1584. p. 103-129.
WESENBECK, Matthaeus. Isagoge In Commentarium Institutionum Sequentem. Colonia: [s.n.], 1593.
WELZEL, Hans. Introducción a la filosofía del derecho: Derecho natural y justicia material. Madrid: Aguilar, 1971.
WIEACKER, Franz. Privatrechtsgeschichte der Neuzeit. 2ª ed. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1967.
WOLFF, Erik. Große Rechtsdenker der deutschen Geistesgeschichte. 3ª ed. Tübingen: Mohr Siebeck, 1951.
ZASIUS, Ulrich. Antinomiarum aliquot disolutiones. In: Opera omnia. Vol. VII. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550. p. 242-256.
ZASIUS, Ulrich. Commentaria, seu lecturas eiusdem in titulum secundae partis Pandectarum quod vulgo Imfortiarum vocat. In: Opera omnia. Vol. II. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550.
ZASIUS, Ulrich. Commentaria, seu lecturas eiusdem in titulos tertiae partis Pandectarum, quod vulgo Digestum novum vocat. In: Opera omnia. Vol. III. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550
ZASIUS, Ulrich. In Digestorum, sive Pandectarum Partem primam paratitla. In: Opera omnia. Vol. I. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550. p. 02-490.
ZASIUS, Ulrich. M. T. Ciceronem Rhetorice ad Herennium Commentaria. In: Opera omnia. Vol. V. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550. p. 397 et seq.
ZASIUS, Ulrich. Opera omnia. Lugduni: apud Sebastianum Gryphium, 1550.
REFERÊNCIAS EM NOTAS DE TRADUÇÃO
ANTÓN, Beatriz. El “Historiae encomium” (1517) de Andrea Alciato: introducción, edición crítica y traducción anotada: The “Historiae encomium” (1517) by Andrea Alciato: introduction, critical edition and annotated translation. Araucaria, v. 25, n. 54, 2023. DOI: 10.12795/i54.16. Disponível em: https://revistascientificas.us.es/index.php/araucaria/article/view/23903. Acesso em: 6 mar. 2025.
COUTO E SILVA, Clóvis V. do. O direito civil brasileiro em perspectiva histórica e visão de futuro. Revista dos Tribunais, vol. 77, n. 628, p. 07-18, fev. 1988 [reeditado em: FRADERA, Véra Maria Jacob de (org.). O direito privado na visão de Clóvis do Couto e Silva. 2ª ed. Porto Alegre: Livraria do Advogado, 2014, p. 11-30].
MARÍN Y MENDOZA, Joaquín. Historia del derecho natural y de gentes. Nota preliminar por Manuel Martínez Neira. Madrid: Universidad Carlos III de Madrid, 2015.
MARTINS-COSTA, Judith. A boa-fé no Direito privado: sistema e tópica no processo obrigacional. 1ª ed. São Paulo: Revista dos Tribunais, 1999.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2025 Revista da Faculdade de Direito da UFRGS

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial 4.0.
A revista reserva os direitos autorais dos textos publicados.
Licença: CC Attribution-NonCommercial 4.0
As opiniões expressadas nas publicações são de responsabilidade do autor e não necessariamente expressam a opinião da revista.